Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarini umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy adabiyot, qishloq xoʻjaligi adabiyoti, siyosiy adabiyot va boshqalar)
Zamonaviy ta’lim jarayoni maktabgacha yoshdagi bolalarni nafaqat bilim bilan, balki ma’naviyat, ijodkorlik va hissiy barqarorlik bilan ham boyitishga qaratilgan. Shu maqsadda ishlab chiqilgan ikki metodik qo‘llanma — “Maktabgacha yoshdagi bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda arttexnologiyalardan foydalanish” hamda “Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni tashkil etish” — pedagoglar, tarbiyachilar va metodistlar uchun muhim amaliy manba hisoblanadi.
Arttexnologiyalar bolalarda hissiy muvozanat, ijodiy fikrlash va kommunikativ madaniyatni rivojlantirishga yordam beradigan innovatsion pedagogik yondashuvdir. Bu yo‘nalish san’at orqali ta’lim berishni nazarda tutadi. Tasviriy faoliyat, musiqa, qum, o‘yin va ertak terapiyalari bolalarning ruhiy holatini yengillashtirish, stressni kamaytirish, o‘zini ifoda etish va o‘zini anglash qobiliyatini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Artterapiya jarayonida bola o‘z his-tuyg‘ularini ijodiy faoliyat orqali ifoda etadi. Shu orqali bola o‘z ichki dunyosini anglaydi, muammolarni badiiy shaklda yechadi va muloqot ko‘nikmalarini boyitadi. Uslubiy tavsiyanomada quyidagi asosiy arttexnologiya yo‘nalishlari yoritilgan:
Izoterapiya — rasm chizish, bo‘yash va amaliy san’at orqali ichki kechinmalarni ifoda etish.
Musiqa terapiyasi — musiqa yordamida hissiy muvozanatni tiklash, estetik didni shakllantirish.
Raqs terapiyasi — tana harakati orqali his-tuyg‘ularni ifoda etish, erkinlik hissini rivojlantirish.
Ertak terapiyasi — ertak orqali yaxshilik, mehr va sabr fazilatlarini singdirish.
O‘yin terapiyasi — o‘yin jarayonida bola ijobiy hislar orqali ijtimoiy moslashuvni o‘rganadi.
Qum terapiyasi — mayda motorikani rivojlantiradi, diqqatni jamlashni o‘rgatadi.
Arttexnologiyalar nafaqat ijodiy, balki terapevtik natijalar ham beradi. Ular bolalarda o‘ziga ishonchni oshiradi, jamoaviy ishlash, muloqot qilish va his-tuyg‘ularni boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bunday metodlar maktabga tayyorlov jarayonida bolaning individual rivojlanishiga mos, integrativ yondashuvni ta’minlaydi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni tashkil etish” nomli qo‘llanma pedagoglarga maktabgacha ta’lim muassasalarida ma’naviy va axloqiy tarbiyani izchil tashkil etish bo‘yicha ilmiy-metodik yo‘l-yo‘riq beradi.
Ma’naviy-ma’rifiy ishlarning asosiy maqsadi — bolalarda Vatanga muhabbat, oila va milliy qadriyatlarga hurmat, bag‘rikenglik, mehr-shafqat va iymon-e’tiqodni tarbiyalashdir. Qo‘llanma maktabgacha ta’lim tizimida ma’naviy ishlarning huquqiy asoslarini, tashkil etish bosqichlarini va metodikasini yoritadi.
Asosiy yo‘nalishlar quyidagilardan iborat:
Milliy g‘oya va ma’naviy qadriyatlar asosida tarbiya berish.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-4312, PQ-5040, PQ-4307-sonli qarorlarida belgilangan vazifalar asosida ma’naviy ishlarni olib borish.
Har oyda ma’naviy tadbirlar o‘tkazish — “Vatanparvarlik oyligi”, “Allomalar oyligi”, “Milliy qadriyatlar oyligi” kabi mavzularda mashg‘ulotlar tashkil etish.
“Ertaklar – yaxshilikka yetaklar”, “Kitoblar olamiga sayohat”, “O‘zbekiston – yagona Vatanim” kabi o‘yinlar va sahna ko‘rinishlari orqali bolalarga ma’naviy g‘oyalarni singdirish.
O‘zbek xalq maqollari, ertaklari va milliy o‘yinlari orqali axloqiy fazilatlarni shakllantirish.
Uslubiy qo‘llanmada tarbiyachilarga o‘quv mashg‘ulotlarini qiziqarli shakllarda — suhbat, teatr, sahna, musobaqa, o‘yin va rasm chizish orqali tashkil etish tavsiya etiladi. Har bir tadbir bolaning yoshiga mos, estetik va hissiy jihatdan boy bo‘lishi kerak.
Qo‘llanmada keltirilgan yondashuvlar pedagoglarga milliy g‘urur, odob-axloq va ma’naviy yetuklikni bolalarga singdirishda yordam beradi.
Har ikkala metodik material bir-birini to‘ldiradi. Arttexnologiyalar — bolaning ichki dunyosini, ijodkorlik va tafakkurini rivojlantirsa, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar — uning qalbini, axloqini va milliy o‘zligini shakllantiradi. Shu bois, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bu ikki yo‘nalishning uyg‘unligi muhim ahamiyat kasb etadi.
Bu materiallardan foydalangan pedagoglar:
o‘quv-tarbiya jarayonini hissiy va ma’naviy jihatdan boyitadi;
bolalarda ijobiy his-tuyg‘ular, mehr-muhabbat, vatanparvarlik va ijodkorlikni rivojlantiradi;
milliy qadriyatlarga tayangan holda zamonaviy ta’lim yondashuvlarini joriy etadi.
Natijada bolalarda shaxsiy o‘sish, ijtimoiy faollik, madaniy saviya va insoniy fazilatlar uyg‘un rivojlanadi.
Copyright © 2025 MTTDMQTMOI
